Բարբարա Ֆրիշմուտը

- Աշխարհը կլոր է,- լրջորեն առարկեց Սամուր-Օղլին,- այնպես որ աշխարհի կենտրոնը հավատքի հարց է, իսկ ավելի ճիշտ՝ պայմանավորվածության։

Բարբարա Ֆրիշմուտ, «Հասունացման ժամանակը» 

Ժամը երեքին հանդիպելու էինք Բարբարա Ֆրիշուտին՝ ընթերցումից առաջ նախապես ծանոթանալու, զրուցելու, մտքեր փոխանակելու համար։ Մինչ այդ ունեինք մեկ-երկու ժամ։ Մի քիչ հանգստանալու պատրվակով Հերբերտից պոկվեցինք, գնացինք տուն՝ լվերի դեմ պայքարը շարունակելու համար։ Առավոտից լվերի կենցաղում ինչ-որ ակտիվություն էինք նկատել։ Մինչև ուշ կեսգիշեր տանը չէինք լինելու, հետևաբար տունը կարող էր հնարավորինս երկար մնալ թույնեի ազդեցության տակ։

Հերբերտը Գրացում

Ընթերցողը հավանաբար հիշում է, որ ավստրիական Գրաց քաղաքում կարճաժամկետ գրական ապաստան ստացած հայ գրողները դաժան և արյունոտ մարտեր էին ունենում իրենց տունը պաշարած, անհայտ ծագմամբ, անտեսանելի միջատների հետ, որոնք բզկտում էին նրանց ոչ միայն մարմինը, այլև հոգին։ Կարծում եմ՝ տարիներ շարունակ ՀՀ իշխանությունների դեմ պայքարած ՀՀ քաղաքացիները միանգամայն կարող են մտնել մեր դրության մեջ, քանի որ հիմա հետահայաց կերպով ես բազում նմանություններ եմ գտնում այդ երկու պայքարների միջև, որովհետև երկուսի ընթացքում էլ լինում էին պահեր, երբ հաղթանակը շատ մոտ էր թվում՝ այնքան մոտ, որ մեզ թվում էր, թե հաղթել ենք, բայց հաղթանակն անսպասելի ձևով հեռանում էր՝ հուսահատության մեջ գցելով մեզ, երբեմն էլ այնքան անհնար ու անիրական էր թվում, որ փորձում էինք հաշտեցնել մեզ ու համակերպվել նրանց հետ խաղաղ համագոյակցության մտքին։ Մենք մեր գրեթե ամեն օրը սկսում էինք միջատների դեմ պայքարով, որոնք այդ մեղրամիսը բավականին դառնացրին։

Անտոնիոնիի սիրած հայ նկարիչը

1976-ին իտալացի կինոռեժիսոր Միքելանջելո Անտոնիոնին այցելել է Հայաստան, եւ հյուրընկալության ծրագրի շրջանակներում նրան տարել են նաեւ այդ օրերին Երեւանում բացված Վիլեն Գաբազյանի անհատական ցուցահանդեսին։ Անտոնիոնին շատ է հավանել նկարչի աշխատանքները, ինչի ապացույցը տպավորությունների գրքում թողած նրա գրությունն է. «Վիլենը հոյակապ նկարիչ է։ Հավատացեք, սա ասում է Անտոնիոնին, ով գիտի, թե ինչ է գեղանկարչությունը»։ Հարցազրույցներից մեկում Վիլենն այսպես է պատմում այդ հանդիպման մասին. «Մենք շփվում էինք թարգմանչի միջոցով, շուրջբոլորը անվտանգության աշխատակիցներն էին, բայց մենք իրար հասկանում էինք կես խոսքից»։ Նկարիչն իր հերթին նկար է նվիրել Անտոնիոնիին, եւ նրանց միջեւ այնպիսի բարեկամություն է հաստատվել, որ Հայաստանից մեկնելուց հետո էլ Անտոնիոնին նամակներ է գրել Գաբազյանին։